Euskera
Gaztelania
Labayru Hiztegia
LABAYRU
HIZTEGIA
HIZTEGI
FRASEOLOGIKOA
Eu
Es
Eu
Es
Es
Eu
Argazkia: Labayru Fundazioa
Iruzkinak eta proposamenak
hil
1
Eu
1
ad. da
,
ad. dau
(col.)
,
(lit.)
,
(col.)
morir
,
fallecer
.
Gazterik hil da.
Hiltea erraza da, biziteak emoten dau beharlekua.
Hil eta biziko alkartu dira, betiko.
Hil zorian, hil beharrean.
esr
Atzo jaio eta gaur hil, denporea arin dabil.
sin
zendu
,
mundua itxi/utzi
,
garbitu
,
akabau/akabatu
2
ad. dau
matar
,
asesinar
,
ejecutar
.
Kolpeka hil eben.
Ez eban euki inor hilteko asmorik.
Guda denporan hil eben.
Bere burua hil eban.
sin
heriotzea emon/heriotza eman
,
sarraskitu
,
ero
,
tragau/tragatu
,
akabau/akabatu
3
ad. da
,
ad. dau
aplacar
,
moderar
,
amortiguar
.
Gralm. ref. a sentimientos, deseos, etc.
Neure gosea hiltzeko beste ere ez dut irabazten.
Lurreko plazerrek ez dute zure egarria hilko.
Zakuak hil zion ukaldia.
sin
kamustu
4
ad. da
,
ad. dau
desaparecer
,
hacer desaparecer
,
dejar de existir
.
Ohitura hori duela mende bat hil zen.
Inoiz bizi-bizi egon diran hizkuntza hilak berpizteko.
5
ad. da
,
ad. dau
borrar
,
anular
;
cancelar
.
Ref. a escritos, deudas, etc.
Izkribu bat hiltzea
:
Borrar un escrito.
Paper hila
:
Papel anulado, desprovisto de autenticidad.
Umeak gurasoakanako daben zorra ez da inoiz hilten.
6
ad. da
acabarse
,
terminarse
,
finalizarse
.
Atsekabe eta pena guztiak hil eta zoriontasunak beteko deutsu bihotza.
Urte zaharra hil eta barria jaioko da.
sin
amaitu
,
bukatu
7
ad. da
,
ad. dau
apagar
(se)
,
dejar de alumbrar
,
dejar de estar encendido
.
Argia hil da eta iluntasuna da nagusi.
Arin hil eben sua suhiltzaileak.
sin
itzali
,
amatau/amatatu
8
iz.
,
adj.
muerto -ta
.
Txakur hilak ez du zaunka egiten.
esr
Hila lurpera, gosea baratzera
:
El muerto al hoyo y el vivo al bollo.
esr
Hila lurpera, biziak asera
:
El muerto al hoyo y el vivo al bollo.
(A. Oihenart, Prov. 236)
sin
hildako
9
adj.
muerto -ta
,
sin brío
,
sin ánimo
,
flojo -ja
,
perezoso -sa
.
Nagia eta hila da eta inork ez dau gura beharrerako.
Hila eta indarbakoa da.
Edari hila da eta ez deutsu kalterik egingo.
Ostikada hil bat baino ez dio eman.
sin
motel
,
odolbako
(bizk)
/
odolgabe
(bat)
10
adj.
tranquilo -la
,
sosegado -da
,
manso -sa
.
Ez zen ezertariko zaratarik entzuten, toki hila zen.
sin
nasai
(bizk)
/
lasai
(bat)
,
bare
11
adj.
lento -ta
,
bajo de intensidad
.
Beti su hil eta motelean egon behar du.
Argi hila zegoen etxe guztian.
Pilota hilak atera ditu Belokiren kontra egiteko.
12
iz.
muerte
.
Osabaren hil egunetik bost urtera egin zioten gorazarrea.
sin
heriotza
Iruzkinak eta proposamenak
hil
2
(bat)
hile
(bizk)
Eu
1
iz.
mes
.
Hil honen hamarrean.
Otsaileko hila izaten da hotzena.
Hurrengo hilean etxetik lan egingo dut lana eta familia uztartzeko
sin
hilebete
(bizk)
/
hilabete
(bat)
Iruzkinak eta proposamenak
hil
o
Es
1
s.m.
Fibra textil
firu/piru
,
hari
,
jostari
,
josfiru
,
zuntz
(hebra de hilo)
.
Onomatopeya
:
pirra.
Hilo de tejer
:
Iruna.
Hilo para coser velas
:
Belaria.
Hilo de carrete
:
Txirrikaria.
Hilo de seda
:
Zetaria.
Hilo de zapatero
:
Pikara, alondoa.
2
s.m.
Fibra y tejido
lino/liho
;
de hilo
linozko/lihozko
,
harizko
.
He comprado sábanas de hilo
:
Linozko izarak erosi dodaz.
3
s.m.
Hebra de animales
hari
.
Se quedó pegado en los hilos de la telaraña
:
Aramu-sareko harietan geratu zan pegauta.
4
s.m.
Cable transmisor
hari
.
sin
cable
5
s.m.
Chorro de líquido
negar
;
de agua
urnegar
,
ur-txirrista
,
xirripa
,
txirrio
.
De esta fuente sólo sale un hilo de agua
:
Iturri honetatik ur-txirrista batek baino ez dau urteten.
6
s.m.
Continuación o serie del discurso
berba
,
gogo
,
hari
,
hizpide
.
He perdido el hilo de la explicación que estaba dando
:
Esplikazinoaren berbea burutik joan jat; azalpenaren haria galdu dut.
Iruzkinak eta proposamenak
hil
aginean | aginik
Eu
1
adb. lok.
a punto de morir
,
agonizando
.
Gehienetan
egon
eta
izan
aditzakaz.
Hil aginean egoan koitadua
:
El pobre estaba agonizando.
(bizk)
Hil aginik egon nintzala salbau egin ninduan
:
Me salvó cuando estuve a punto de morir.
(bizk)
sin
hilzorian
Emaitza gehiago ikusi