Euskera
Gaztelania
Labayru Hiztegia
LABAYRU
HIZTEGIA
HIZTEGI
FRASEOLOGIKOA
Eu
Es
Eu
Es
Es
Eu
Argazkia: Labayru Fundazioa
Iruzkinak eta proposamenak
argi
Eu
1
iz.
luz
,
claridad
.
Suaren argia
:
Luz del fuego.
Zeruko argia
:
Luz celestial.
Eguzki-argia
:
Luz del sol.
Argi-ilunak
:
Claroscuros.
Argi bizia
:
Claridad intensa.
Argi motela
:
Claridad débil.
Gabonetarako argiz betetzen dira kaleak
:
Las calles se llenan de luces navideñas.
(bat)
Egunsentiko argiak poza dakar bihotzera
:
La claridad del alba trae alegría al corazón.
sin
argitasun
2
iz.
(irud.)
clarividencia
,
lucidez
.
Buruko, adimeneko, izpirituko, bihotzeko, barreneko argia
:
La clarividencia del interior de la memoria, entendimiento, espíritu y corazón.
Maisuagandik hartu dogu argia eta jakitea
:
Hemos recibido la lucidez y el saber del maestro.
(bizk)
3
iz.
día
,
luz de día
.
Goizaldera urten genduan, argia hasi baino lehen
:
Salimos de madrugada, antes de que fuese de día.
(bizk)
Egunaren argia zabaldu da
:
Se ha hecho de día.
Argia hil ondoan, argia joanda gero, loak hartu zuen
:
Se durmió cuando se puso el sol, una vez que se fue la luz.
(bat)
Atseginago dot argia gaua baino
:
Prefiero el día que la noche.
(bizk)
Egun argiz etorri da
:
Ha venido de día.
sin
egun-argi
,
egun
4
adj.
claro -ra
,
luminoso -sa
,
despejado -da
,
brillante
.
Ref. al tiempo.
Egun argia bada, mendi tontorretik itsasoa ikusi zinei
:
Si el día es claro, desde la cima del monte puedes ver el mar.
(bizk)
sin
argitsu
,
jalgi
5
adj.
claro -ra
,
perspicaz
,
listo -ta
,
despierto -ta
,
despejado -da
.
Burua argi eta bihotza hotz euki behar da
:
Hay que tener la mente clara y el corazón frío.
(bizk)
Hori dok neskatila argia!
:
¡Menuda niña más perspicaz!
(bizk)
Buru argia dauka hizkuntzetarako
:
Es muy lista para los idiomas.
sin
zuhur
,
azkar
,
listo
6
adj.
claro -ra
,
que se distingue bien
,
fácil
,
inteligible
.
Gauza argia da hori, ez dago azaldu beharrik
:
Está claro, no hay que dar explicaciones.
Argi dago! Zeuk dinozuna egingo dogu
:
¡Es fácil! Vamos a hacer lo que tú dices.
(bizk)
sin
garbi
,
ezagun
,
bistako
,
begi-bistako
,
agiriko
(bizk)
/
ageriko
(bat)
,
agiri
(bizk)
/
ageri
(bat)
7
adj.
vidente
.
Ziraunak esan ei eban: "Itsua nazan lez, banintz argia, galduko neuke mundurik erdia".
(Herrikoa)
8
adj.
atento -ta
,
afable
,
alegre
.
Persona argia da guztientzat
:
Para todos es una persona afable.
(bizk)
Begi argia egin deutso neskatileak
:
La chica se le ha insinuado.
(bizk)
Arpegi argia ipinizu, alper barrutik triste egon
:
Alegra esa cara, es en vano estar triste por dentro.
(bizk)
sin
adeitsu
,
nabasi
9
adb.
claramente
,
abiertamente
.
Argi adierazo euskun gure arloa zein zan
:
Nos dijo claramente cuál era nuestro trabajo.
(bizk)
Eizu berba argi, egia jakin gura dot eta
:
Habla abiertamente, que quiero saber la verdad.
(bizk)
Orain argi ikusten dot zein dan hartu behar dogun bidea
:
Ahora veo claramente cuál es el camino a seguir.
(bizk)
Hobe duzu argi eta garbi esatea gauzak, itzuli-mitzulika ibili gabe
:
Es mejor que hables abiertamente, sin rodeos.
(bat)
Irakasleak argi azaldu du dena
:
La profesora ha explicado todo claramente.
(bat)
sin
garbi
,
argiro
,
zabal
10
interj.
¡atención!
,
¡listo!
Argi hor! Atzeneko jokaldia da eta!
:
¡Atención ahí! ¡Ya que es la última jugada!
Argi ibili, mutilak, hemen zuloak jagozak eta!
:
¡Prestad atención, chicos, que aquí hay agujeros!
sin
kontuz
,
adi
,
erne
11
adj.
preclaro -ra
,
ilustre
.
Isokrates txit argi, zorrotz eta iaioa izan omen zen
:
Al parecer, Isócrates fue muy preclaro, perspicaz y diligente.
(bat)
Unamuno jaun argiak idatzi ebana gogora eizu
:
Recuerda lo que el ilustre señor Unamuno escribió.
(bizk)
sin
garbal
Horri loturiko hiztegi-sarrerak
argi artifizial
argi
artifizial
1
iz.
luz artificial
.
argi egin
argi
egin
1
ad. lok.
,
ad. dau
alumbrar
,
iluminar
,
relucir
,
resplandecer
.
Ekarri linternea eta argi eidazu
:
Trae la linterna y alúmbrame.
(bizk)
Maiteaganako bidean iretargiak egin eustan argi
:
La luna me iluminó en el camino hacia mi amada.
(bizk)
Eguzkiak bezala aurpegiak argi egiten zion umeari
:
La cara del niño resplandecía como el sol.
(bat)
Bihar bere Jainkoak egingo dau argi
:
Dios proveerá.
(bizk)
sin
argitu
argi egon
argi
egon
1
ad. lok.
,
ad. da
estar claro
.
Argi dago nor izan dan baloia apurtu dauena
:
Está claro quién ha roto el balón.
(bizk)
Hori holan da, argi dago
:
Eso es así, está claro.
(bizk)
Argi zegoen bera izan zela
:
Estaba claro que fue él.
(bat)
argi eta garbi
argi
eta garbi
1
adb. lok.
muy claro
,
clarísimo
;
claramente
,
con claridad
.
Esan beharrekoak argi eta garbi esan neutsazan
:
Le dejé muy claro todo lo que tenía que decirle.
(bizk)
Zerbait ezkutatzen du, argi eta garbi dago
:
Oculta algo, está clarísimo.
(bat)
Argi eta garbi hitz egin dezagun
:
Hablemos con claridad.
(bat)
argi labur
argi
labur
1
iz.
luz corta
,
luz de cruce
.
sin
argi motz
argi luze
argi
luze
1
iz.
luz larga
,
luz de carretera
.
argi motz
argi
motz
1
iz.
luz corta
,
luz de cruce
.
sin
argi labur
argi natural
argi
natural
1
iz.
luz natural
,
luz del día
.
sin
egun-argi
argi-azkorri
argi
-azkorri
1
iz.
alba
,
amanecer
.
Argi-azkorrian jinik ene arresekila, / bethi beha entzün nahiz nunbaitik zure botza.
(Herrikoa)
sin
egunsenti
,
goizabar
argi-belar
argi
-belar
1
iz.
Bot.
(Medicago sativa)
alfalfa
,
mielga
.
sin
alfafa
(bizk)
/
alpapa
(bat)
,
frantses-bedar/-belar
,
uribedar
(bizk)
/
uribelar
(bat)
,
luzerna
argi-dorre
argi
-dorre
(bat)
argi-torre
(bizk)
1
iz.
faro
.
sin
itsasargi
,
faro
,
farol
argi-egile
argi
-egile
1
iz.
alumbrador -a
,
iluminador -a
,
guía
.
Bizitzako ilunaldietan Jesus izan dugu gidari eta argi-egile
:
En los momentos oscuros de la vida, Jesús ha sido nuestro guía y alumbrador.
(bat)
sin
argitzaile
2
iz.
Mitol.
manifestación luminosa que se vincula a la aparición de ánimas o seres mágicos
.
sin
argidun
argi-emoile/-emaile
argi
-emoile/-emaile
1
iz.
iluminador -a
,
alumbrador -a
.
Ilunetan dabilenak argi-emoilea behar dau ondoan
:
El que se mueve en la oscuridad necesita un iluminador a su lado.
(bizk)
Zeu zara, Jauna, gure argi-emoile eta bide-erakuslea
:
Eres tú, Señor, nuestro alumbrador y guía.
(bizk)
sin
argitzaile
argi-errainu
argi
-errainu
1
iz.
rayo de luz
.
sin
izeki
argi-espektro
argi
-espektro
1
iz.
Fis.
espectro luminoso
.
argi-ezkila
argi
-ezkila
1
iz.
toque de campana del alba
.
sin
goiz-ezkila
,
albako
argi-fluxu
argi
-fluxu
1
iz.
Fis.
flujo luminoso
.
argi-hartzaile
argi
-hartzaile
1
adj.
Biol.
fotorreceptor -a
.
sin
fotorrezeptore
argi-ilun
argi
-ilun
1
iz.
(sarr. pl.)
Art.
claroscuro
.
sin
itzal-argi
argi-indar
argi
-indar
erabili
argindar
argi-itzal
argi
-itzal
1
iz.
penumbra
.
sin
argiantz
argi-izpi
argi
-izpi
1
iz.
rayo de luz
.
sin
izeki
argi-kanpai
argi
-kanpai
1
iz.
toque de campana del alba
.
argi-koroi/-koroa
argi
-koroi/-koroa
1
iz.
aureola
.
argi-lo
argi
-lo
1
iz.
sueño que se tiene por la mañana después de salir el sol
.
argi-neurketa
argi
-neurketa
1
iz.
Fis.
fotometría
.
sin
fotometria
argi-oilar
argi
-oilar
1
iz.
Zool.
(Upupa epops)
abubilla
.
sin
mendi-oilar
,
erbi-oilar
,
marti-oilar
,
kirioilar
,
basoilar
argi-olata
argi
-olata
1
iz.
(pl.)
ofrendas
,
velas y panes que se llevan a la iglesia
.
argi-sartzaite
argi
-sartzaite
1
iz.
misa de salida
.
Datorren domekan izango da argi-sartzaitea
:
La misa de salida será el próximo domingo.
(bizk)
sin
olata-meza
argi-torre
argi
-torre
(bizk)
argi-dorre
(bat)
1
iz.
faro
.
sin
itsasargi
,
faro
,
farol
argi-txakur
argi
-txakur
1
iz.
(pl.)
fuego fatuo
.
sin
su-txakur
,
sasisu
argi-txinta
argi
-txinta
1
iz.
rayo de luz
;
aurora
.
sin
egunsenti
,
goizabar
argi-urratu
argi
-urratu
1
ad. dau
amanecer
.
Argi-urratu zuenean abiatu ginen
:
Partimos al amanecer.
(bat)
sin
argitu
,
zabaldu
,
eguna argitu
,
goizargitu
,
goiztu
,
egundu
argi-urratze
argi
-urratze
1
iz.
alba
,
amanecer
.
Argi-urratzea zoragarria izan zan egun haretakoa
:
El alba de aquel día fue maravillosa.
(bizk)
sin
egunsenti
,
goizabar
argi-urte
argi
-urte
1
iz.
Astron.
año luz
.
argi-ziri
argi
-ziri
1
iz.
cera
.
Benetan ederra hartu dauen nobiea: ulea baltz-baltz eta argi-ziria lez azala
:
La novia que se ha echado es guapísima: el pelo negrísimo y la piel como la cera.
(bizk)
sin
argizai
(bizk)
/
argizari
(bat)
argi-zirrinta
argi
-zirrinta
1
iz.
rayo de luz
;
aurora
.
sin
errainu
argi-zulo
argi
-zulo
1
iz.
claraboya
.
argi-zuzi
argi
-zuzi
1
iz.
(irud.)
vela
,
antorcha
.
Argi-zuzia eskuan ebala sartu zan kobazuloan
:
Accedió a la cueva portando una antorcha en la mano.
(bizk)
sin
zuzi-argi
,
zuzi
,
eskuzuzi
,
lastargi
argia emon/argi eman
argi
a emon/
argi
eman
1
ad. lok.
,
ad. dau
dar luz
,
iluminar
,
alumbrar
,
resplandecer
.
Gehienetan
-(r)i
osagarriagaz.
Ilun dago eta zatoz niri argia emoten
:
Está oscuro, ven a alumbrarme.
(bizk)
Argi eman eta lagunduko dizut ahal dudan neurrian
:
Ilumíname y te ayudaré en la medida de lo posible.
(bat)
sin
argitu
argiaren begi
argi
aren begi
1
iz.
aurora
.
sin
egunsenti
,
goizargi
,
arginabar
,
goizabar
argitan
argi
tan
1
adlag.
con luz
,
a la luz
.
Ni heldu nintzanean argitan egozan eta ondo ikusi nituan
:
Cuando llegué estaban a la luz y los vi bien.
(bizk)
2
adlag.
a la luz (de)
.
Aurrean
-(r)en
osagarria edo artikulu bako izena dauela.
Eguzki-argitan etxunda egoan erdi lotan
:
Estaba tumbada a la luz del sol, medio dormida.
(bizk)
Ilargiaren argitan egingo dugu
:
Lo haremos a la luz de la luna.
(bat)
argitan egon
argi
tan egon
1
ad. lok.
,
ad. da
estar a la luz
.
argitara
argi
tara
1
adlag.
a la luz
.
urten/irten, ekarri...
lako aditzakaz.
argitara emon/eman
argi
tara emon/eman
1
ad. lok.
,
ad. dau
sacar a la luz
,
publicar
,
poner en claro
,
revelar
,
explicar
.
Azkenean egia argitara eman zuen eta gertakizunak azaldu
:
Al final reveló la verdad y explicó lo ocurrido.
(bat)
2
ad. lok.
,
ad. dau
sacar a la luz
,
publicar
,
editar
.
Liburu hau igaz emon eben argitara
:
Este libro lo editaron el año pasado.
(bizk)
sin
argitaratu