Argazkia: Labayru Fundazioa
hacer Es
1vb.Crear o construir
egin, sortu, moldatu, eregi/eraiki (fabricar); llevar a cabo burutu, gauzatu.
Fidias hacía unas bellas esculturas: Fidiasek eskultura eder askoak egiten zituen.
Antes los novios hacían versos para sus prometidas: Lehen senargaiek bertsoak egiten zituzten emaztegaientzat.
2vb.Causar
egin, -(r)i bide(a) emon/-(r)i bide eman, -(r)i oina emon/eman.
No te he hecho nada para que te portes tan mal conmigo: Ez deutsut biderik emon nigaz hain txarto portetako.
3vb.Conseguir
lortu, eskuratu, jadetsi, zuzendu, arteztu, erdietsi, iritsi, eratu, burutu, [bera | ...]-gandu, [bere | ...]-ganatu, [bere | ...]-tu.
Hizo una fortuna con el negocio del pan: Ogiaren negozioak dirutza itzela emon eutsan.
4vb.Preparar o arreglar
egin, prestau/prestatu, gertatu, prest ipini | jarri, apailatu, garbitu (limpiar), maneau/maneatu (esp. ref. a comidas), landu (ref. a camas); recoger altzau/altxatu, jaso.
Hacer las camas: Oheak egin | landu | jaso.
Tengo que empezar a hacer la comida para mañana: Biharko bazkaria maneatzen hasi behar dut.
Haz el fregado antes de que vengan los invitados: Ontziak garbitu eizuz, konbidaduak etorri orduko; gonbidatuak etorri baino lehen, harrikoa egin.
5vb.Ref. al tiempo atmosférico, experimentar buen o mal tiempo
egon, egin, izan, ekarri; ref. al vientoibili, atera.
Hace frío: Hotz dago; hotza dakar.
Hacía un calor insoportable: Itoteko moduko beroa egoan; bero itzela egiten dau.
Hace un sol de primavera: Udabarriko eguzkia dago.
No salgas que hace mucho viento: Ez eizu urten, haize handia dabil eta.
6vb.Haber transcurrido
o(ra)in dala/orain dela, duela, [egunak | asteak | urteak | ...] dira + [aux.]-(e)la, badira + [núm.] + [egun | aste | urte | ...] + [aux.]-(e)la, gaur + [núm.] + [verbo en pret.], [egun | aste | urte | ...]-okaz/-okin (últimamente).
Hace tiempo que querías comprar un piso, ¿no?: Aspaldirik euki dozu etxe barria erosteko gogoa, ezta?
Hoy hace una semana que fui por primera vez: Gaur zortzi joan nintzan lehenengoz.
Hace tres años que no te veía: Hiru urteokaz ez zaitut ikusi; hiru urte dira ez zaitudala ikusi.
Hace días que no viene a trabajar: Egunak dira beharrera ez datorrela.
7vb.Aparentar
[aux.]-(e)lakoa egin; imitar a algo o a alguien-(r)ena egin, irudi/irudi(a) | buru egin, itxurak | plantak egin.
Hace como que atiende, pero está en Babia: Plantak egiten ditu, zuhur dagoala eta, baina hori ilargian dago egon.
8vb.Obligar o provocar
behartu, derrigortu, hertsatu; empujar -(r)i sakatu, estutu; hacer + [inf.] -(r)i + [rad. vbl.]-arazo/[-(r)i +] [rad. vbl.]-arazi (tb. en vizc. [part.]-azo), -(r)i + [part.] + eragin.
Hacer beber: Edanarazo/edanarazi, edanazo.
Hacer olvidar: Ahaztu eragin.
Hacer coger: Harrarazo/harrarazi, hartuazo.
Hacer reír: Barre eragin.
Hacer llorar: Negar eragin.
No hagas rabiar al niño: Ez egiozu umeari ernegau eragin.
9vb.Ocuparse o andar haciendo
egin, ibili, ari izan, jardun.
Estar ocupado haciendo algo: Zetan edo hatan ibili/zertan edo hartan ibili.
Está haciendo una casa en Maruri y se pasa allí la mayoría del tiempo: Marurin dabil etxea egiten eta han emoten ditu ordurik gehienak.
10vb.Cumplir una determinada edad
bete, egin, estaldu.
Este mes la abuela hace cien años: Hil honetan amonak ehun urte betetzen ditu.
11vb.Ref. a espectáculos, representar
egin.
John Wayne siempre hacía de bueno: John Wayne-k onarena egiten zuen beti.
12vb.Cursar
egin, ikasi, estudiau/estudiatu.
Está haciendo tercero de Medicina en Leioa: Leioan dago Medizinako hirugarren maila egiten.
13vb.Recorrer
egin, korridu/korritu.
Hace diez kilómetros en una hora: Hamar kilometro egiten ditu ordubetean.
14vb.Meter sonido
[zaratea/zarata | hots | ...] egin | atera, durundatu (hacer sonar).
El perro hace "guau-guau": Txakurrak "au-au" egiten dau.
Esa vieja lavadora hace un ruido insoportable: Garbigailu zahar horrek zarata jasanezina ateratzen du.
15vb.Suponer en unas circunstancias
uste izan, pentsau/pentsatu, egon.
Te hacía en el trabajo: Beharrean egongo zinala pentsetan neban; beharrean zengozalakoan nengoan.
16vb.Proceder o actuar
egin, jokatu, portau/portatu.
Haces bien quedándote en casa: Zuhur jokatzen dozu etxean geratuta.
17vb.Expulsar excrementos
El niño se ha hecho cacas: Umeak kaka egin dau.
18vb.Hacer parecer
-(r)i (antza) emon/eman, -(r)i itxurea emon/-(r)i itxura eman.
Ese corte de pelo te hace más joven: Ule horrek gazteago emoten deutsu.
19vb.Concernir
El verbo egon se utiliza en su forma sintética.
Por lo que hace a tus problemas, no quiero saber nada más: Zure arazoei dagokienez, ez dut ezer gehiago jakin nahi.
20vb.Sumar
izan, heldu.
Dos y dos hacen cuatro: Bi eta bi lau dira.
21vb. prnl.Apartarse o retirarse
albora | aldera egin, bazterrera egin (arrinconarse), kendu, alboratu, alderatu, baztertu, erretirau/erretiratu, apartau/apartatu, mobidu/mugitu (moverse); alejarse urrundu, asagotu, urruti(ra)tu, aldendu.
Se hizo a un lado para dejarnos pasar: Albora egin eban geuri pasetan ixteko.
22vb., vb. prnl.Acostumbrar
egin, ohitu, moldatu, eratu, ekandu, trebatu, egokitu (adaptar), zaldu/zaildu (forjar), -tu; // sólo [vb. prnl.] [-(r)i | -ra] jarri, etsi, jarki.
Hacerse a casa: Etxekotu, etxeko egin.
Hacerse a un lugar: Bertakotu, bertokotu <(a este lugar).>.
No te preocupes, te harás enseguida al trabajo: Ez zaitez larritu, laster egingo zara-ta beharrera.
Todavía no se ha hecho a mí: Hondino neuganatu barik daukat.
23vb., vb. prnl.Volver o convertir
egin, bihurtu, bilakatu, bueltau/bueltatu, errendatu, -tu; // sólo [vb. prnl.]gertatu.
Hacerse hombre: Gizondu, gizon egin | bihurtu.
Hacerse mujer: Andratu/andretu, emakume egin | bihurtu.
Hizo pedazos el jarrón de porcelana: Txiki-txiki egin eban porzelanazko pitxerra.
Esta ayuda económica hará posible la realización de la película: Dirulaguntza honek pelikularen errealizazioa ahalbidetuko du.
24vb., vb. prnl.Cocinar
egin, prestau/prestatu, erre (asar), egosi (cocer), prijidu/frijitu (freír), pil-pil egin (poco a poco).
Hace unos pimientos rellenos riquísimos: Piper bete gozo-gozoak egiten dauz.
Deja que el pollo se haga a fuego vivo durante unos minutos: Itxizu oilaskoa minutu batzuk egosten su nagusian.
Me gusta la carne muy hecha: Okelea ondo eginda gustetan jat.