Argazkia: Labayru Fundazioa
levantar Es
1 vb. Edificar o construir
egin, eregi/eraiki, altzau/altxatu, jaso, goratu, goi(ti)tu, ekidatu (neol.).
sin edificar
2 vb. Crear o fundar
sortu, egin, fundau/fundatu, altzau/altxatu, eregi/eraiki.
Levantó un negocio sin pedir ayuda a nadie: Berak bakarrik altzau eban negozioa, inori laguntasuna eskatu barik.
3 vb. Recoger o retirar algo de donde está
batu, jaso, altzau/altxatu, bildu, hartu, kendu; desmontar desmontau/desmuntatu, desarmau/desarmatu.
Lo mejor que podemos hacer es levantar el campamento y seguir el camino: Egin geinkean onena, kanpamentua batu eta bideari ekitea da.
4 vb. Subir el volumen de la voz
berbea altzau/berba altxatu, berbea/berba goratu | jaso.
No me levantes la voz: Niri berbea altzau barik, gero!
sin alzar
5 vb. Animar o alegrar
adoretu, indartu, sendotu, goratu, -(r)i adorea | indarra emon/eman, burua altzau/altxatu | jaso (reanimarse).
6 vb. Difundir algo falso
zabaldu, hedatu, banatu/bana(ka)tu, eregi/eraiki, esan (decir).
No levantes falsos testimonios: Ez eizu ez danik inorgaitik esan; ez eizu eregi guzurrezko testigantzarik.
7 vb. Hacer salir a la caza
8 vb. Trazar un plano
egin, trazau/trazatu.
9 vb. Ref. a la baraja, cortar
pikau/pikatu, ebagi/ebaki.
10 vb. Ref. a la baraja, matar
-(r)i gehiago | ga(i)nera/gainera | ga(i)netik/gainetik egin, erre, handiagoa bota, hausi/hautsi, gainditu.
11 vb. (col.) Robar
ostu, ebatsi, bipildu, lapurre(ta)n egin (cuando no se especifica objeto), arrobatu; tener la mano larga eskua(k) luze erabili, -(r)i eskua luzatu.
Me han levantado la moto: Motorra ostu deuste.
12 vb. Ref. al tiempo, despejar
hobera egin, hobetu, altzau/altxatu, jaso; aclarar argitu/argi(zta)tu, garbitu, oskarbitu, zohartu; amanecer barreatu/barreiatu, eguna urratu | zabaldu, egundu, goiz(argi)tu.
Parece que no va a levantar el tiempo: Denporea ez dau altzauko, ameneko.
13 vb. Ref. a la mirada, dirigir hacia arriba
altzau/altxatu, jaso, gora egin, eregi/eraiki.
Levantó la mirada hacia el cielo: Zerura jaso ebazan begiak.
14 vb. Poner derecho o vertical
altzau/altxatu, artez ipini | jarri | parau/paratu (poner derecho), zutundu, zutitu, zutunik parau/zut(un)ik paratu (tb. con ipini y jarri), gora egin.
En lenguaje infantil: aupa egin.
Se levantó de la silla indignado: Jarlekutik oso haserre altzau zan.
15 vb. Producir o causar
-(r)i egin | etorri, [-(r)i] eragin | ekarri; provocar -(r)i emon/eman, -tu.
Las formas causativas se crean añadiendo a la raíz verbal -arazo/-arazi y eragin al participio.
Las botas de monte me han levantado ampollas: Mendiko botek urbatuak egin deustez.
Este ruido me levanta dolor de cabeza: Zarata honek buruko mina ematen dit.
16 vb. prnl. Sublevarse
altzau/altxatu, jagi, jaiki, jazarri, matxinatu, asaldatu, oldartu, [-(r)i] gogortu | jarki | bihurtu.
El pueblo se levantó contra el mandatario y tras derrocarlo pusieron otro en su lugar: Herria agintariaren kontra jagi zan eta aginpidetik kendu ostean, beste bat ipini eben haren ordez.
17 vb. prnl. Sobresalir en una superficie
agiri/ageri izan, egon.
En el centro de la llanura se levantaba un antiguo castillo: Zabalunearen erdi-erdian antxinako gaztelua egoan.
18 vb. prnl. Abandonar la cama
La madre se levanta media hora antes para despertar a su hijo: Ama ordu erdi lehenago altzetan da semea izartzeko.
19 vb. prnl. Ref. al viento o al mar, agitarse
Se levantó un fuerte viento: Haize handia atera eban.
20 vb., vb. prnl. Subir
altzau/altxatu, igon/igo, eregi/eraiki, goratu, goi(ti)tu, gorendu; // sólo [vb.] jaso, gora egin, aupatu, izau/izatu, alau/alatu (ref. a redes).
Levantar la mano: Eskua altzau/altxatu | jaso.
Se le levantó la falda con el viento: Egoan haizeagaz gonea altzau jakon.
sin elevar
21 vb., vb. prnl. Separar o desprender
askatu, kendu (quitar); // sólo [vb.] lasatu/laxatu, jaregin; sólo [vb. prnl.] jausi, lokatu, klak egin; caerse jausi, erori; ref. al terreno narra egin, lurra(k) jausi | eten.
La tapicería del coche se ha levantado por completo: Kotxeko tapizeria erabat askatu da.