Argazkia: Labayru Fundazioa
descomponer Es
1 vb. En matemáticas y física
deskonposau/deskonposatu.
2 vb., vb. prnl. Separar
bereizi, banatu/bana(ka)tu, zatitu/zati(ka)tu, desbardindu/desberdindu.
Hay que descomponer la palabra en sílabas: Hitza silabetan banatu behar da.
3 vb., vb. prnl. Corromper
usteldu, (alperrik/alferrik) galdu, mindu, hondatu, hirotu, andeatu; // sólo [vb. prnl.] -(r)i harrak egin, ildotu (ref. a árboles, pudrirse); ref. al agua edendu, egondu, sundatu, urmindu.
La comida empieza a descomponerse: Janaria usteltzen hasi da.
4 vb., vb. prnl. Ref. a personas, perjudicar su salud
-(r)i kalte | gatx/gaitz egin, ondoeztu, larritu, txarto ipini | jarri | parau/paratu, trenputxartu; enfermar gaixotu, eritu, gaizkitu; // sólo [vb. prnl.] alditxartu, zorabiotu/zorabiatu, -(r)i ondoeza egin.
La mayonesa me descompone el estómago: Maioneseak kalte egiten deust estamanguan.
Se descompuso con los calores de verano: Udako beroekin txarto paratu zen.
5 vb., vb. prnl. Ref. a aparatos, estropear
hondatu, apurtu, matxuratu, narriatu, higatu, histu, kaskau/kaskatu, aberiau/aberiatu.
Se ha descompuesto el lavavajillas: Ontzi-garbigailua hondatu egin da.
6 vb., vb. prnl. Desarreglar o desordenar
nahastau/nahastatu, nahasi, nahaspilatu, mordoilotu, laskitu, erabagetu/eragabetu.
Me han descompuesto todos mis apuntes: Apunte guztiak nahastau deustez.
Se me ha descompuesto el pelo: Ulea laskitu egin jat.
7 vb., vb. prnl. Irritar o alterar
ernegau/ernegatu, amorratu, berotu, sutu, sumindu, bere onetik | senetik atera (precedido de gen. reflexivo; expr.); turbar asaldatu, azorau/azoratu; // sólo [vb.] -(r)i ernegau/ernegatu | amorratu eragin, ernegarazo/ernegarazi; sólo [vb. prnl.] arrabiau/errabiatu, gorbiztu, sutan ipini | jarri | parau/paratu (expr.).
Las formas causativas se crean añadiendo a la raíz verbal -arazo/-arazi, y tb. en vizc. -azo al participio.
Los gritos me descomponen: Sokorruek neure onetik aterarazoten deuste.