Labayru Hiztegia

hil 1 Eu

1 ad. da, ad. dau (col.), (lit.), (col.)

morir, fallecer, irse al otro mundo.

Gazterik hil da.

Hiltea erraza da, biziteak emoten dau beharlekua.

Hil eta biziko alkartu dira, betiko.

Hil zorian, hil beharrean.

esr Atzo jaio eta gaur hil, denporea arin dabil.

sin zendu, mundua itxi/utzi, garbitu, akabau/akabatu, mundu honetatik bestera joan

2 ad. dau

matar, asesinar, ejecutar.

Kolpeka hil eben.

Ez eban euki inor hilteko asmorik.

Guda denporan hil eben.

Bere burua hil eban.

sin heriotzea emon/heriotza eman, sarraskitu, ero, tragau/tragatu, akabau/akabatu

3 ad. da, ad. dau

aplacar, moderar, amortiguar. Gralm. ref. a sentimientos, deseos, etc.

Neure gosea hiltzeko beste ere ez dut irabazten.

Lurreko plazerrek ez dute zure egarria hilko.

Zakuak hil zion ukaldia.

sin kamustu

4 ad. da, ad. dau

desaparecer, hacer desaparecer, dejar de existir.

Ohitura hori duela mende bat hil zen.

Inoiz bizi-bizi egon diran hizkuntza hilak berpizteko.

5 ad. da, ad. dau

borrar, anular; cancelar. Ref. a escritos, deudas, etc.

Izkribu bat hiltzea: Borrar un escrito.

Paper hila: Papel anulado, desprovisto de autenticidad.

Umeak gurasoakanako daben zorra ez da inoiz hilten.

6 ad. da

acabarse, terminarse, finalizarse.

Atsekabe eta pena guztiak hil eta zoriontasunak beteko deutsu bihotza.

Urte zaharra hil eta barria jaioko da.

sin amaitu, bukatu

7 ad. da, ad. dau

apagar(se), dejar de alumbrar, dejar de estar encendido.

Argia hil da eta iluntasuna da nagusi.

Arin hil eben sua suhiltzaileak.

sin itzali, amatau/amatatu

8 iz., adj.

muerto -ta.

Txakur hilak ez du zaunka egiten.

esr Hila lurpera, gosea baratzera: El muerto al hoyo y el vivo al bollo.

esr Hila lurpera, biziak asera: El muerto al hoyo y el vivo al bollo. (A. Oihenart, Prov. 236)

sin hildako

9 adj.

muerto -ta, sin brío, sin ánimo, flojo -ja, perezoso -sa.

Nagia eta hila da eta inork ez dau gura beharrerako.

Hila eta indarbakoa da.

Edari hila da eta ez deutsu kalterik egingo.

Ostikada hil bat baino ez dio eman.

sin motel, odolbako (bizk)/odolgabe (bat)

10 adj.

tranquilo -la, sosegado -da, manso -sa.

Ez zen ezertariko zaratarik entzuten, toki hila zen.

sin nasai (bizk)/lasai (bat), bare

11 adj.

lento -ta, bajo de intensidad.

Beti su hil eta motelean egon behar du.

Argi hila zegoen etxe guztian.

Pilota hilak atera ditu Belokiren kontra egiteko.

12 iz.

muerte.

Osabaren hil egunetik bost urtera egin zioten gorazarrea.

sin heriotza