Argazkia: Labayru Fundazioa
que Es
1 conj. Con valor completivo
[aux.]-(e)la | -(e)na, [aux.]-(e)n (sólo en subj.), [aux.]-(e)nik (en negat.), (e)ze/ezen + [aux.]-(e)la; en subj., sin auxiliar -t(z)ea, -t(z)erik (en negat.); en imper -teko edo -tzeko, -t(z)ekorik (en negat.).
Creo que ha mentido: Gezurra esan duela uste dut.
No creo que venga: Ez dot uste etorriko danik.
Está claro que, si lo ha hecho tan mal, ha suspendido: Hain txarto egin badau, argi dago suspendidu dauena.
Ha dicho que, como hace mal tiempo, no viene: Esan dau ze, denpora txarra dagoala-ta, ez datorrela bape.
Te he dicho que vengas: Etorteko esan deutsut; etorri zaitezala esan deutsut.
Quiero que lo hagas tú: Zuk egin daizun gura dot; zuk egitea nahi dot.
No es conveniente que bebamos demasiado: Ez da komenidu lar edan daigun; ez da komenidu gehiegi edatea.
Es bueno que no desaprovechemos la ocasión: Ona da aukerea, ez dezagun gal.
2 conj. Con valor causal
eta, bait-[aux.], (e)ze {+ [aux.]-(e)n}/ezen {bait-[aux.]}, zeren (eta) + [aux.]-(e)n | bait-[aux.], [aux.]-(e)lako (porque).
Espera un poco, que no sé qué hacer: Itxaron apur baten, ez dakit zer egin eta!
Demos la vuelta, que el camino empieza a estrecharse: Hartu daigun bueltea, ze bidea gero eta bedarrago doa.
No va a salir, que tiene que estudiar: Ez da aterako, ikasi egin behar baitu.
sin porque
3 conj. Con valor comparativo
zeinda {+ [aux.]-(e)n}, ezen {+ [aux.]-(e)n | bait-[aux.]}, ezik {+ [aux.]-(e)n | bait-[aux.]}; sólo comparat. de desigualdad baino, baizen/bezain.
Es igual presentarse hoy que mañana: Bardin da gaur joatea zeinda bihar.
Prefiere morir que claudicar: Nahiago du hil, zeinda ez etsi.
¿Eres tan rico que no necesitas trabajar?: Horren aberatsa zara, zeinda beharrik ez dozun egingo?
Prefiero ir al monte que a la playa: Gurago dot mendira joan, hondartzara baino.
4 conj. Con valor consecutivo
(e)ze {+ [aux.]-(e)n}/ezen bait-[aux.], non + [aux.]-(e)n | bait-[aux.].
Estaba tan oscuro que no le vi: Hain egoan ilun ze, ikusi be ez neban egin.
Es tan malo que nadie quiere andar con él: Hain da gaiztoa, ezen inork ez baitu berarekin ibili nahi.
5 conj. Con valor adversativo
(eta) ez.
He dudado porque tenía miedo, que no vergüenza: Zalantzan egon naz bildur izan nazelako, eta ez lotsa.
6 conj. Con valor final
-teko | -tzeko, [verbo en subj.].
Entra mujer, que te veamos con el vestido nuevo: Sartu zaitez andrea, soineko barria jantzita ikusi zaiguzan!
7 conj. Con valor modal
[part.] + eta + [part.].
Estuvieron toda la noche bebe que te bebe: Gau osoan edan eta edan ibili ziran.
8 pron. relat. Con valor relativo
[aux.]-(e)n, zein; en oraciones de acción pasada -tako, -(r)iko.
Hemos olvidado los cuentos que escuchábamos de niños: Umetan esaten euskuezan ipuinak ahaztuta daukaguz.
¡Peor persona es el que lo piensa y no dice nada!: Hori pentsau eta ezer esan barik lotzen dana da txarragoa!
El hombre que vino ayer es mi padre: Atzo etorritako gizona gure aita da.