Argazkia: Labayru Fundazioa
caer Es
1 vb. Ref. a la lluvia, nieve, etc.
bota, egin, ari izan, erauntsi, erasan.
Ayer cayó mucha nieve: Atzo edurtza itzela bota eban.
2 vb. Ref. a faltas, incurrir
egin, jausi, erori.
3 vb. Ir a parar a un sitio
agertu, azaldu, egon, egokitu, ailegau/ailegatu, heldu, joan, etorri.
No sé cómo he caído aquí: Ez dakit zer dala-ta nagoan hemen; ez dakit zelan agertu nazan hemen.
4 vb. Perder el cargo
kargua | poderea/boterea galdu; fig jausi, erori.
Cuando cayó el presidente, también lo hicieron los ministros: Presidenteak kargua galdu ebanean, ministroek bere bai.
5 vb. Desaparecer
galdu, bape(re)ztu, desagertu, ezabatu (disipar); destruirse ezereztu, birrindu, txikitu; fracasar porrot egin, lur jo.
Y así cayó el Imperio Romano: Eta halan Erromatarren Erresuma betiko galdu zan.
6 vb. Descender o bajar
behera egin, beheratu, jatsi/jaitsi, bajatu/baxatu, eratsi/eraitsi merketu/merkatu (ref. a precios).
Caerá el precio del pan: Ogia merketu egingo da.
7 vb. Estar situado
izan, egon.
Cae por ahí: Hortik dago.
Cae en martes: Martitzena da.
8 vb. Fracasar o ser vencido
jausi, erori, galdu, tragau/tragatu, akabau/akabatu, garbitu, hil (morir).
Cayó en la batalla: Burrukaldian hil eben.
9 vb. Abalanzarse
-(r)en ga(i)nera/gainera joan (tb. con etorri y egin), -(r)i joan | etorri.
Le cayó encima en cuanto cruzó la puerta: Atea zabaldu orduko, etorri jakon ganera.
10 vb. Llegar a entender
ulertu, aditu, -(r)i itxurea/itxura hartu, entendidu/entenditu, konprendidu/konprenitu, endelgatu.
¡Ya caigo!: Oraintxe konturatu naz!
11 vb. Ref. a tareas, corresponder
-(r)i emon/eman | egotzi | jarki, -(r)i lepora | gainera bota; tocar -(r)i egokitu | jaurri, -(r)i tokau/tokatu, suertau/suertatu.
El verbo egokitu se usa en su forma sintética.
¡No me parece justo que me caiga a mí siempre el fregado!: Ez deritxat, gero, ondo, ontziak garbitzeko ardurea beti neuri emoteari!
12 vb. Terminarse el día o la tarde
gaua egin | etorri, gautu, ilundu (anochecer), abaildu (fig.); ocultarse el sol sartu, gorde, ostendu, ezkutau/ezkutatu.
Cayó la noche: Gaua etorri zan.
13 vb. Ref. a la lotería, tocar
tokau/tokatu, urten/irten.
Se ha comprado el piso con lo que le ha caído en la lotería: Loterian urten deutsanagaz erosi dau pisu barria.
14 vb., vb. prnl. Ir al suelo o hacia abajo
jausi, erori, bota, ikurri, taloa egin (de espaldas; expr.).
Onomatopeya: punp, p(a)un, plaust.
En lenguaje infantil: punba(la) | pun | plaust egin.
Se ha caído y se ha roto un brazo: Jausi eta besoa apurtu dau.
Me caí cuesta abajo y fui rodando hasta el río: Aldats behera jausi eta bilin-bolaka errekaraino heldu nintzen.
esr Quien adelante no mira, hacia atrás cae: Aurrera aditzen ez dana, atzerantz jausten da.
15 vb., vb. prnl. Desprender o soltar
jausi, erori, jalgi/jalki; // sólo [vb. prnl.], ref. sólo al pelo, plumas, etc murri(z)tu/murriztu, mehaztu, galdu, joan, soildu.
Sólo tiene veinte años y se le ha caído casi todo el pelo: Ulerik gehiena galdu dau eta hogei urte baino ez daukaz.