Argazkia: Labayru Fundazioa
quemar Es
1 vb. Desprender mucho calor
Cuidado, que la sopa quema: Kontuz, zopeak erre egiten dau eta.
2 vb. Ref. a sustancias corrosivas, destruir
erre, desegin, birrindu, suntsitu; desgastar jan, higatu, gastau/gastatu.
3 vb. (col.) Ref. a personas, agotar
erre, gogaitu, kantsau/kantsatu, nazkatu, aspertu, okazatatu, erremindu/erresumindu (fig.), nazka-nazka egin.
Llevamos muchos días de huelga y estamos quemados: Egun asko daroaguz greban eta gogaituta gagoz.
Estoy quemada de tanto estudiar para el examen: Aspertuta nago azterketarako hainbeste ikasteaz.
4 vb. Derrochar
bota, barra-barra gastau/gastatu, xahutu, hondatu, zabaldu, bonbondu, zarrasteldu, irion; fig irazi, urtu, jan, garbitu.
Con lo despilfarrador que eres, lo quemarás todo: Etxekalte horrek, dana jango dozu.
5 vb., vb. prnl. Abrasar
erre, kiskaldu/kiskali, kizkortu, txingartu, zi(z)pildu, txigortu, txikortu, txukuldu; // sólo [vb. prnl.], ref. a alimentos erremindu.
En lenguaje infantil: txi.
Se me quemó el pastel: Pastela erre jatan.
A mi madre nunca se le quema el cocido: Amari ez jako sekula lapikokoa erremintzen.
6 vb., vb. prnl. Ref. a plantas, secar
zimeldu, igartu/ihartu, erre, idortu, maskaldu, umeldu, histu, mastrikatu, uxaldu; // sólo [vb. prnl.] zapuztu, anbotu (ref. al trigo); ref. a árboles ireskatu, hirotu, ardaitu.
La helada ha quemado las fresas: Leiak erre egin ditu mailukiak.
En poco tiempo se me han quemado los geranios: Zangorri danak igartu jataz denpora laburrean.
7 vb., vb. prnl. Ref. a la piel, tostar o curtir
erre, kiskaldu/kiskali (achicharrar).
Me estoy quemando al sol: Erreten nago hemen eguzkitan.
Date crema porque con este viento frío se te quemarán las orejas: Emon eizu kremea, honegaz haize hotzagaz belarriak erreko jatzuz eta.