Labayru Hiztegia

LABAYRU
HIZTEGIA HIZTEGI
FRASEOLOGIKOA
Argazkia: Labayru Fundazioa
Iruzkinak eta proposamenak
romper Es
1 vb. (fig.) Interrumpir
eten, moztu, hausi/hautsi, apurtu, eragotzi, puskatu; obstaculizar oztopatu, -(r)i traba egin.
Su interrupción en la sala rompió el hilo de la conversación: Gelara sartu zanean alkarrizketea eten egin zan.
2 vb. (fig.) Ref. a normas, quebrantar
hausi/hautsi, urratu, bete ez, kolpatu (contra la virtud).
Lo echaron del colegio por romper las normas: Arauak hausteagaitik bota eben eskolatik.
3 vb. Ref. al día, tener principio
(eguna) argitu/argi(zta)tu | zabaldu | urratu, argi-urratu, egundu, egunabartu, goizargitu, goiztu.
Los fines de semana la gente joven vuelve a casa al romper el día: Asteburuetan gazteria eguna argitzean joaten da etxera.
4 vb. Ref. a flores, abrir
loratu, lilitu, sortu, erne.
5 vb. Ref. a olas, deshacerse
apurtu, errementau/errementatu, lehertu, jo, bits | apar egin (convertirse en espuma).
Cuando la ola rompió, el surfista desapareció: Surflaria begien bistatik desagertu zan, olatua apurtu zanean.
Pasaría horas mirando cómo rompen las olas contra el acantilado: Orduak egin neikez, olatuak hatxak zart eta zart jo eta bits zelan egiten diran adi.
sin reventar
6 vb., vb. prnl. Hacer pedazos
apurtu, hausi/hautsi, puskatu, kraskatu, karraskatu, puska egin, zati egin, expr birrindu, sats egin, txiki-txiki egin, apur-apur egin, birrin-birrin egin, zuzi-zuzi egin, hebain-hebain egin, trila egin, papurtu, pikortatu, garandu, en dos trozos erdi bi egin, erdibitu, // solo [vb.] zehatu/xehatu, suntsitu, trocear izpildu, txikertu, destrozar triskau/triskatu, triskildu, zirtzikatu, solo vb. prnl.] birringatu.
Onomatopeya: karrak, krisk, zirt-zart.
Se me ha roto la pulsera: Eskuturrekoa hausi jat.
Este plato se ha roto en dos trozos: Plater hau erdi bi egin da.
7 vb., vb. prnl. Gastar
apurtu, hausi/hautsi, puskatu, histu, laskitu, higatu, narriatu, ihe(txe)tu, zahar(ki)tu, larrakitu, andeatu (estropear), gastau/gastatu, hondatu; // sólo [vb. prnl.] zahartu, zakartu, zirpildu, matxuratu; frec. ref. a ropas maiz-maiz egin, maiztu, maraztu.
Se me han roto los zapatos: Zapatak histu jataz.
8 vb., vb. prnl. Desgarrar
urratu, zarra(s)tatu, apurtu, eten, tarratatu, zartau/zartatu, hausi/hautsi, kraskatu, piltzartu (llenar de jirones), erdiratu, arraildu; ref. a la piel -(r)i eratzi, narrutu/larrutu; agujerear zulotu/zulatu, -(r)i zuloa egin.
Cuando iba corriendo me pisé el vestido y se me rompió el bajo: Arineketan ninoiala erropea zapaldu eta barrena urratu jatan.