Labayru Hiztegia

buru Eu: 1 iz.

cabeza.

Burua makur-makur eginda joan zan.

Buruaz gainetiko ardurak.

esr Ez buru eta ez zango: Ni fu ni fa.

esr Ez buru eta ez buztan: Ni fu ni fa.

sin kopeta, kasket (bizk)/kasketa (bat), kaskazal, teilatu, ganbara, gaztai (bizk)/gazta (bat)

: 2 iz.

memoria, inteligencia, sentido común, cabeza.

Erabagi hori hartukeran, ez dozu bururik erabili, ba.

Behin irakurten dauena ez dau ahazten, oso buru onekoa da.

esr Bururik ez daukanak hankak erabili behar: A quien le falte cabeza, que le sobren pies.

esr Buru txikiak txapel beharrik ez.

esr Bururik ez eta txapela nahi: Meterse en camisa de once varas.

sin adimen

: 3 iz.

fin, cabo, punta, parte extrema de una cosa; cima, polo.

Iparburua eta Hegoburua: El Polo Norte y el Polo Sur.

Burutik burura irakurri dot liburu hori: He leído ese libro de cabo a rabo.

Plazearen buru batetik bestera ebilzan korrika.

Elizearen burua etxeen gainetik agiri da.

Mahaiaren buruan ezarri zan, danon gainetik balego lez.

Orratzari burua apurtu zaio.

Ez gara geldituko mendi horren bururaino heldu artean.

Errenta ordaintzeko garaiaren burua etorri da.

sin punta, mustur (bizk)/mutur (bat)

: 4 iz.

cabeza, jefe, representante, abanderado -da.

Zerrenda-burua: Cabeza de lista.

Alkatea da herriko buru.

Gure etxeko burua ama da.

Eta danen buru mutiko gazte bat egoan.

sin buruzagi, nagusi, ugazaba, agintari, kargudun, kaporal

: 5 iz.

cabecera; título.

Idazkiaren burua ikusiaz batera, irakurtzeari utzi zion.

Ohe-buruko argia pizturik utzi zuen.

: 7 iz. Bot.

espiga.

Artaburu: Mazorca.

Galburu: Espiga de trigo.

Ogi-buru: Espiga de trigo.

Lurrak berez dakar, bada, lehenbizi belarra, hurrena burua, gero buruan ale betea.

sin burutxa (bizk)/buruxka (bat)

: 8 iz.

comienzo, origen, fundamento.

Zein da, ba, gertakizun hauen guztien burua?

sin jatorri, hasiera

: 9 iz.

lo sumo.

-Zenbat diru behar da horretarako? -Hogeta hamar euro, buru dala.

: 10 iz.

cabeza, unidad. Ref. a ganado, gente, etc.

Bostehun buruko artaldea osotu ebanean pozik egoan.

esr Zenbat buru, hainbat aburu.

buru biko suge Eu: 1 iz. Zool. (Amphisbaena sp.)

anfisbena, culebra ciega.

sin sugeitsu

buru egin Eu: 1 ad. lok., ad. deutso

hacer frente, afrontar, oponerse, resistir, aguantar.

Kikilduta geratu beharrean, buru egin eutsan haren erasoari: En vez de amilanarse, hizo frente a su agresión. (bizk)

Eguneroko zereginei buru egiteko ohitura hartu behar duzu: Tienes que acostumbrarte a afrontar tus tareas diarias. (bat)

sin aurre egin, bular egin, buru emon/eman, gogor egin

: 2 ad. lok., ad. dau

dirigir un grupo de personas, ser el jefe, hacer de jefe.

Taldearen buru egiten zuenak gelditzeko agindua eman zien: El que hacía de jefe les ordenó parar. (bat)

Buru egin daianak lehenengo eta behin bidea jakin behar dau: Quien dirija al grupo ante todo debe conocer el camino. (bizk)

: 3 ad. lok., ad. dau

fingir, hacer papel de.

Aurrean artikulu bako izena dauela.

Tentel buru egin: Hacerse el tonto.

Zaldi buru egin: Imitar al caballo.

Han ebilen handiki buru eginez, harro-harro: Se las daba de gran señor, con actitud arrogante. (bizk)

Kokolo buru egiten du, baina nik ondo dakit bizkorra dena: Finge ser bobalicón, pero bien sé que es listo. (bat)

: 4 ad. lok., ad. dau

encontrarse con.

Mendian buru egin du otsoarekin: En el monte se encontró con el lobo. (bat)

Bide erdian buru egin zuten elkarrekin: Se encontraron a mitad de camino. (bat)

buru emon/eman Eu: 1 ad. lok., ad. deutso

acabar, rematar, dar cima.

Lan honi buru eman behar diogu lehenbailehen: Debemos acabar este trabajo cuanto antes. (bat)

sin amaitu, bukatu, burutu

: 2 ad. lok., ad. deutso

hacer frente, afrontar, resistir, contraponerse.

Arazo horri buru eman behar diozu eta erabaki behingoz zer egin: Tienes que afrontar el problema y decidir, de una vez, qué hacer. (bat)

sin aurre egin, buru egin